اثر سطوح مختلف نیتروژن بر عملکرد دانه، محتوی پروتئین دانه و کارایی زراعی مصرف نیتروژن در ژنوتیپ‌های گندم در دو شرایط بهینه و تنش گرمای پس از گرده‌افشانی

  به منظور مطالعه اثر سطوح مختلف نیتروژن بر عملکرد دانه، درصد پروتئین دانه و کارایی زراعی مصرف نیتروژن ژنوتیپ‌های گندم در شرایط بهینه و تنش گرمای پس از گرده‌افشانی، این پژوهش در دو سال زراعی1386-1385 و 1387-1386 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی اهواز انجام شد. این پژوهش در دو آزمایش مستقل، هر یک به صورت کرت‌های یک‌بار خرد شده در قالب بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار انجام گرفت. آزمایش اول شامل کاشت ژنوتیپ‌ها در تاریخ کاشت توصیه شده یعنی اول آذر ماه بود و به منظور برخورد مراحل فنولوژیکی رشد بعد از گرده افشانی با تنش گرمای آخر فصل، تاریخ کاشت ژنوتیپ‌ها در آزمایش دیگر در اوائل بهمن ماه انجام شد. در هر آزمایش، سه سطح کود نیتروژن 50، 100 و 150 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار به عنوان کرت اصلی و شش ژنوتیپ گندم (چمران، استار، ویری‌ناک، کرخه، 8-83- D و 5-84- D ) در کرت‌های فرعی بررسی شدند. نتایج نشان دادند که در هر دو شرایط بهینه و تنش گرمای انتهای فصل، کاهش میزان نیتروژن باعث کاهش معنی‌دار عملکرد دانه شد. اثر این تیمار بر وزن هزار دانه معنی‌دار نبود. افزایش دما در مرحله پر شدن دانه، میانگین عملکرد دانه و وزن هزار دانه ژنوتیپ‌های گندم را به ترتیب 24 و 31 درصد کاهش داد. کاهش مقدار نیتروژن باعث افزایش کارایی زراعی مصرف نیتروژن شد. کارایی زراعی مصرف نیتروژن در تنش گرمای پایان فصل نسبت به شرایط بهینه 8/47 درصد کاهش یافت. محدوده درصد پروتئین دانه ژنوتیپ‌های گندم مورد مطالعه در شرایط بهینه، 4/12-11 درصد و در شرایط تنش گرمای آخر فصل، 8/13-6/12 درصد بود. افزایش مقدار نیتروژن و تنش گرمای پایان فصل باعث افزایش درصد پروتئین دانه شد. عملکرد پروتئین دانه در واحد سطح در شرایط تنش گرمای پایان فصل نسبت به شرایط بهینه 9 درصد کاهش یافت. عملکرد پایین دانه در شرایط تنش گرمای پس از گرده‌افشانی با افزایش درصد پروتئین دانه و کاهش عملکرد پروتئین دانه در واحد سطح همراه بود.